” خشک مغزی منشا خودفریبی است و در حکومت نقش بزرگی دارد و عبارت از این است که اوضاع و احوال را بر مبنای تصورات ثابت و پیش ساخته خود ارزیابی کنیم و به پیروی از آرزوهای خود عمل کنیم و واقعیت ها و قرائن مخالف را نادیده بگیریم .خشک مغزی سرپیچی ازعبرت گرفتن از تجربه نیز هست.”

✍️باربارا تاکمن در کتاب زیبای تاریخ بیخردی انقدر از بیخردی تاریخی مثال و مصداق اورده است که کتابش می تواند برای بسیاری از حاکمان و دولت ها یک وزارت خارجه ، یک نقشه راه و یک اصل مترقی باشد؛ بیخردی امپراطوری ژاپن در بر خورد با امریکا و حمله به ناوگان امریکا در پرل هاربر، بیخردی امپراطور مکزیک در وابستگی به خدایان افسانه ای و واگذاری حکومت به مهاجمان اسپانیایی که در نقش خدایان ظاهر شدند،بیخردی فیلیپ سوم در اسپانیا در پای منقل، بیخردی فرانسوی ها در برابر آلمان و شکست آنها دقیقا از محلی که باورشان نمی شد و دهها نمونه بیخردی در این کتاب به غایت خواندنی آورده شده است.تاکمن می پرسد چرا ما در راه توافق و تفاهم با حریف یعنی شیوه زیست به جای شیوه مرگ نمی کوشیم!!

✍️بی شک هیچ کشوری در جهان امروز توانایی مقابله نظامی و اقتصادی با آمریکا را ندارد؛ از همه مهمتر در شرایط فعلی و با حضور رئیس جمهوری تندرو و قلدر زورگویی هم می کند و بر طبل جنگ می کوبد.البته جای خوشحالی ست که مقامات مسئول در حوزه دیپلماسی دانسته اند که باید در برابر او واقع بینانه رفتار کنند و نباید نام خود را در کنار بیخردان تاریخ ثبت کنند.

✍️یادمان نرفته است که دوازدهم تیرماه ۶۷ و در اوج هرج و مرج در خلیج فارس دو فروند موشک از ناو یو اس اس وینسنس امریکا شلیک و ایرباس مسافربری ایران با ۲۹۰ سرنشین هدف قرار گرفت .دو هفته بعد از این حمله، ایران قطعنامه ۵۹۸ را پذیرفت.قطعنامه ای که می شد یکسال قبل تر و بدون سقوط ایرباس آن را امضا کرد ولی با بیخردی محض آن فرصت از دست رفت با این تفاوت که ۲۹۰ شهروند، قربانی شدند تا ایران پای میز مذاکره حاضر شود.

✍️تاکمن می نویسد:

“سیاست در جهان امروز عرصه واقعیت هاست و ناتوانی عقلی در کارهای حکومتی را نباید سرسری گرفت، چون بر همه چیز شهروندان و جامعه اثر می گذارد؛ افلاطون از بشر خواست تا رشته عقل را بچسبند اما با ظهور مسیحیت واقعیت ها فراموش و مسئولیت شخصی به خدا و ابلیس حوالت شد؛ در مقطعی خردگرایی چیره شد و از فروید به این طرف دوباره به قدرت چیره نیروهای تیره و نهفته روان برگشته ایم که تابع عقل نیستند و نیت پاک و اراده خردگرا بر آنها تاثیری ندارد.”

✍️ انجام هر گونه اقدام احساسی و بدون پشتوانه در حوزه مملکت داری و بخصوص سیاست خارجی، خلاف منطق افلاطونی و واقع گرایی و منطبق بر بیخردی است. در دیدگاه تاکمن بالاترین جولانگاه بی خردی هنوز حیطه حکومت است ،چون آنجاست که آدمی بر دیگران تسلط می یابد و تسلط بر خود را از دست می دهد و این همان شهوت قدرت است که بزرگترین بی خردی هم نام دارد.

✍️تاکمن معتقد است

بسیاری از بلاها و جنگ ها در نتیجه محال بودن اذعان به اشتباه برای سران دولت ها بوده است؛ برای مثال سران آمریکا حاضر نبودند از ویتنام خارج شوند و این ناشی از عدم اعتماد به نفس انها بود؛” بِرک می گوید ، بزرگواری در سیاست اغلب فرزانگی راستین است ، امپراطوری بزرگ با مغزهای کوچک جور در نمی آید.”

✍️حکومت باید بداند در هر صورت دو نوع مذاکره در پیش روی او هست؛ یکی در خارج و دیگری در داخل؛ هیچ کدام بدون دیگری ارزش ندارند هرچند اولویت با اولی است؛ صلح در خارج بدون نگاه به داخل و آشتی حکومت با ملت امکان‌ پذیر نخواهد بود و دوام ندارد؛ این دو مذاکره لازم و ملزوم هم اند و قربانی کردن دومی در پای اولی هم یک بیخردی خواهد بود. پس فرزانگی را پاس بداریم که نیاز امروز ایران است.

محمدعلی شهابی

اکونومیست فارسی